Er was een tijd dat alles in Nederland werkte. Dat we dingen bouwden die afkwamen, wegen aanlegden die op tijd klaar waren, wetten schreven die begrepen werden, en bestuurders hadden die, hoe kleurloos ook, tenminste nog het verschil kenden tussen dienstbaarheid en eigenbelang. Die tijd is voorbij. Wat resteert, is een ruïne van goede bedoelingen, doorgeslagen beleid, bestuurlijke schijnzekerheid en een moreel failliete overheid.
Het begon al decennia terug. De Betuweroute, miljarden door de polder gejaagd voor een spoorlijn waar nauwelijks een trein overheen rijdt. Daarna de gasbel in Groningen, die goud opleverde voor Den Haag en rampen voor de Groningers. Beloften van compensatie, jaren van rapporten, nul daden. En dan de toeslagenaffaire, waarin de overheid haar eigen burgers vernietigde, systematisch, onmenselijk, en tot op de dag van vandaag nauwelijks durft toe te geven wat ze heeft aangericht.
Maar het bleef niet bij fouten. Het werd een patroon.
We kregen het coronabeleid. Paniek als beleidssysteem. Ondernemingen moesten dicht, gezinnen werden thuis opgesloten, kritiek en protest monddood. Miljarden verdwenen in binnen- en buitenlandse herstelfondsen waarvan de burger nooit een cent heeft teruggezien. De samenleving werd een laboratorium voor experimenten met burgerrechten, Het werd hier en daar achteraf als disproportioneel erkend, maar wel met tegenzin. Farmaceuten kwamen er goed uit, de sociaal en emotioneel geraakte jeugd niet. Zij misten een belangrijk stuk in hun ontwikkeling.
Ondertussen begon de overheid aan haar grootse verbouwing. Letterlijk. Het Binnenhof moest op de schop, voor honderden miljoenen. Inmiddels miljarden. Het kost méér dan de bouw van de Burj Khalifa, maar dan zonder uitzicht. Een prestigerenovatie voor een politieke elite die haar geloofwaardigheid heeft zien vergaan tot een historisch dieptepunt.
En dan de woningmarkt. Eerst laten verloederen tijdens de financiële crisis, toen platleggen met goedbedoeld maar uiterst irreëel stikstofbeleid, vervolgens corporaties en de markt reguleren, daarna stukbelasten en uiteindelijk niet ingrijpen noch bijsturen. Particuliere investeerders verdreven, de bouw stilgelegd, de huurmarkt gesloopt. Alles verkocht als bescherming van de burger, terwijl het resultaat is dat een hele generatie straks geen woning noch kamer meer krijgt. Alleen maar wachtlijsten, wanhoop en een overheid die haar eigen falen blijft ontkennen.
Intussen miljarden voor klimaatmaatregelen waarvan niemand kan uitleggen wat ze precies gaan opleveren terwijl een steeds grotere groep mensen geen boodschappen meer kan doen. CO₂-boekhouding als nieuwe staatsreligie, terwijl de stroom uitvalt en mensen hun energierekening niet meer kunnen betalen. Zonnepanelen promoten met subsidies en regelingen, waarna deze regelingen worden teruggedraaid. Het grote geld verlaat ondertussen het land, investeerders trekken zich terug, en jonge gezinnen betalen de rekening voor beleid dat is ontworpen in een spreadsheet, niet in de echte wereld. Door mensen die het zich kunnen permitteren om idealistisch bezig te zijn en daar veel fouten mee te maken.
En waar eindigt dit? Kijk naar de peilingen. Er is geen meerderheidscoalitie meer mogelijk. Niet op links. Niet op rechts. Niemand kan nog regeren, niemand durft te besturen, niemand wil verantwoordelijkheid nemen. Het kan in geen coalitie nog goed aflopen. Alleen praten, sussen, uitstellen, doorschuiven. Het land glijdt weg en niemand zit aan het roer. We hebben geen regering meer nodig om verder te vallen, dat gaat inmiddels vanzelf.
Misschien is dit de logische uitkomst van jarenlange bestuurlijke zelfverminking. Misschien is het zelfs beter zo. Laten we de moed opbrengen om het onvermijdelijke hardop te zeggen: misschien is het tijd om te stoppen met regeren. Stuur ze allemaal naar huis. Alle ministers, alle staatssecretarissen, alle ambtenaren die inmiddels meer beleid produceren dan de samenleving kan verdragen. Sluit de ministeries. Trek de stekker eruit. Laat het land even ademen.
Het is een lovenswaardig wonder dat ondernemers en hun personeel opgebrand maar plichtsgetrouw elke dag weer naar hun werk gaan. Dat zij nog steeds het beste ervan proberen te maken, elke dag opnieuw. Want hoe dieper je graaft in dit systeem, hoe duidelijker het wordt: het is niet vastgelopen. Het is uitgewerkt. Groepen zijn tegenover elkaar gezet en geven elkaar tot in de eeuwigheid de schuld. Maar ook binnen groepen is verscheuring, zowel bij zogenoemd links, midden en rechts. Wat ooit een trots en welvarend land was, is nu verworden tot een verkrampte regeldictatuur, met steeds meer kosten voor handhaving en ambtenarij, bezeten door zichzelf.
Soms is de enige oplossing: stoppen. Radicaal. Gewoon even niets meer. Misschien is dat het meest verantwoorde beleid sinds lange tijd. Normaliseren kan later.
